1. Phải hiểu rõ quá trình hình thành tinh trùng

Tinh dịch (sperm) trước khi được lấy từ heo đực tại giá nhảy, được sản xuất và bảo quản tại mào tinh hoàn và tinh hoàn của heo. Hai cơ quan này điều chỉnh môi trường tốt nhất cho tinh trùng nhằm duy trì hoạt lực tốt cho tinh trùng.

Nhiệt độ không được biến động và phải cung cấp đầy đủ năng lượng cho tinh trùng. Tinh trùng rất nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ. Nhằm nâng cao tỷ lệ trao đổi chất của tinh trùng, cần cung cấp đầy đủ và liên tục năng lượng cho tinh trùng. Môi trường trong tinh hoàn và mào tinh hoàn là nơi bảo quản tinh trùng tốt nhất.

Hơn nữa, môi trường của các cơ quan sinh sản của nái cũng phải được điều chỉnh chính xác. Phải nắm rõ thời gian khi tinh dịch rời khỏi mào tinh hoàn và vào đến cơ quan sinh sản của nái. Phải hiểu rằng khi phối, tinh dịch từ nơi có môi trường bảo vệ tốt nhất chuyển sang khu vực có môi trường không tốt bằng. Vì thế, khi thụ tinh nhân tạo, tinh dịch phải được bảo quản trong môi trường bảo quản tốt nhất. Một trong những điều cần phải ghi nhớ là không để tinh dịch bị sốc nhiệt độ. Khi lấy tinh phải sử dụng các loại ly đựng bảo ôn có khả năng điều chỉnh nhiệt độ. Khi thêm dung dịch pha vào thì nhiệt độ dung dịch pha nằm trong phạm vi chênh lệch 1 ~ 3⁰C so với nhiệt độ tinh dịch.

2. Các dụng cụ cần thiết khi lấy tinh

Người quản lý khi mua các dụng cụ cần thiết cho việc lấy tinh cần phải nắm rõ số lượng và loại dụng cụ cần thiết mà mình cần. Tùy theo mục đích sử dụng mà có các loại thiết bị đa dạng và cho ra các kết quả cũng đa dạng. Thụ tinh nhân tạo là một trong những công việc hằng ngày tại nông trại, thế nhưng khi có tình huống bất ngờ ta phải xứ lý kịp thời. Vì vậy, khi đầu tư thiết bị ta cần đầu tư dư so với kế hoạch của trại. Hiện nay trên thị trường có nhiều công ty cung cấp thiết bị, nhưng dưới đây là các loại thiết bị dùng cho thụ tinh nhân tạo mà trang trại cần có.

Ly đựng tinh

Tuy có nhiều loại sản phẩm đa dạng nhưng ta cần chọn các loại ly đựng từ khi lấy tinh nguyên chất đến khi pha lần 1 có thể duy trì được nhiệt độ của tinh trùng, có thể sát khuẩn trước khi sử dụng. Các loại ly bảo ôn có tác dụng giữ nhiệt cho tinh dịch trong thời gian lấy tinh và có thể tái sử dụng sau khi sát trùng. Nhưng khi sử dụng một thời gian có thể gặp vấn đề về vệ sinh, nên người viết khuyến cáo chỉ chọn loại ly sử dụng một lần. Loại ly này có miệng rộng và có thể buộc miếng lọc tinh.

Sử dụng miếng lọc (milk filter) hay gạc y tế

Gạc y tế giá rẻ và có thể mua được dễ dàng nên thường được sử dụng nhiều. Khi lấy tinh, tinh nguyên chất sẽ được lọc và giữ lại, các dị vật có trong tinh thông qua các lỗ nhỏ trên miếng gạc. Nếu gạc không tốt hoặc nhiều bụi có thể gây hiện tượng kết dính tinh trùng. Nếu tinh trùng bị kết dính nhiều thì sẽ làm giảm chất lượng tinh dịch dẫn tới tỷ lệ đậu thai thấp.

Tinh nguyên chất nếu có lẫn dị vật sẽ gia tăng lượng tinh kết dính, nên sau khi chuyển tinh vào phòng pha chế cần lọc lại thêm một lần nữa nhằm duy trì chất lượng cho tinh trùng. Các trại muốn thực hiện đúng các biện pháp làm tinh cần có sự tư vấn của các chuyên gia, nếu ta đầu tư thêm thời gian và công sức vào lĩnh vực này thì hiệu quả mang lại sẽ lớn.

Sử dụng găng tay cao su hoặc găng tay nylong dùng 1 lần

Tinh trùng rất nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ ( ± 2⁰C hoặc 3.6⁰F), áp lực thẩm thấu và môi trường sạch hay dơ. Cũng chính vì vậy các dụng cụ dùng để lấy và pha chế tinh cần phải sạch sẽ, ấm áp và khô ráo.

3. Phương pháp lấy tinh từ heo đực

Lấy tinh (semen collection) là biện pháp tạo ra kích thích khiến heo bắn tinh giúp ta thu được tinh dịch, là bước đầu tiên trong các bước thụ tinh nhân tạo. Nếu bước đầu tiên thực hiện không đúng thì các bước tiếp theo của quá trình thụ tinh nhân tạo sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Khi lấy tinh không được gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe heo đực, lượng tinh lấy ra phải sạch, mật độ tinh trùng phải cao, hoạt lực tốt, không gây sốc với tinh trùng.

Các bước lấy tinh

1. Loại bỏ nước tiểu nằm trong bao quy đầu và dùng khăn giấy lau sạch phần xung quanh
2. Dù dùng tay không hay sử dụng bao tay, cũng phải rửa tay sạch sẽ
3. Hướng dẫn heo đực lên giá và chờ đến khi heo đực hứng tình

Heo đực khi hứng tình thường có các động tác giống như đưa dương vật vào trong âm hộ heo nái. Khi heo đực chuyển động vùng hông thì dương vật từ từ to lên. Có một số cá thể dương vật to lên chậm, ta dùng tay mát-xa dương vật giúp heo được kích thích.

 4. Dùng tay đã mang găng nắm lấy dương vật heo. Tưởng tượng tay như ống cổ tử cung, cho phần đầu dương vật vào trong. Dùng tay nắm sao cho ngón tay út và ngón thứ tư vào phần đầu của dương vật, co bóp tạo áp lực.

 5. Hiểu rõ các bước trong quá trình xuất tinh

Các giai đoạn xuất tinh:

Giai đoạn đầu tiên: lúc này mật độ tinh trùng rất thấp nên không hứng lấy .

Phần tinh dịch trong: lấy một phần

Phần đậm đặc ( giống như sữa): cố gắng hứng lấy thật nhiều

Phần tinh dịch trong: hứng lấy một phần

Phần cuối cùng: không hứng lấy.

Mục tiêu khi lấy tinh là phải lấy phần tinh dịch đậm đặc. Tuy nhiên trên thực tế rất khó phân biệt giai đoạn tinh đậm đặc và giai đoạn tinh dịch trong. Vì vậy trường hợp này người ta thường lấy luôn hai phần trên, và làm cho cảm giác có lượng tinh dịch nhiều hơn. Giai đoạn đầu và cuối thường cho ra các chất dạng gel nhỏ bằng hạt gạo, vì vậy ta nên để các miếng lọc trên ly đựng tinh nhằm loại bỏ các chất này.

        6. Trong quá trình lấy tinh, nắm phần đầu dương vật hướng xuống phía dưới. Thao tác cẩn thận không để phần dịch của bao quy đầu ảnh hưởng tới tinh dịch và tinh trùng.

Để tránh được vấn đề này cần nắm phần đầu dương vật xuống phía dưới trong quá trình lấy tinh. Trước khi lấy tinh phải vệ sinh sạch phần bao quy đầu. Nếu ta không thực hiện các bước này thì tinh dịch thường có màu vàng, kết quả là tỷ lệ sống của tinh trùng bị giảm nhiều. Cũng có trường hợp khi chúng ta co bóp dương vật, có máu từ da dương vật rơi vào tinh dịch, nếu ta cầm phần đầu dương vật hướng lên trên thì có thể tránh cho máu rơi vào.

        7. Thời gian lấy tinh khoảng từ 5 tới 20 phút là vừa đủ. Nếu trước khi heo đực bắn hết tinh mà bỏ tay ra khỏi dương vật là không được. Khuyến cáo không nên bỏ tay ra khỏi dương vật sau khi phần tinh đậm đặc được bắn ra. Mỗi lần lấy tinh cố gắng cho heo xuất tinh được 3 lần. Nếu chỉ 1 lần xuất tinh mà cho heo được xuất giá nhảy thì heo sẽ thất vọng, tạo thói quen không tốt cho heo. Để lấy được phần tinh dịch tốt nhất ta phải tuân thủ khoảng cách mỗi lần lấy tinh và chương trình cho ăn cân bằng hooc-mon.

8. Mỗi lần sau khi lấy tinh xong cần vệ sinh chỗ lấy tinh và giá nhảy. Khu vực lấy tinh và giá nhảy nếu sử dụng cho nhiều con thì cần vệ sinh sạch sẽ duy trì trạng thái vô trùng, vệ sinh nước khu vực sàn. Phần gel tinh xuất sau cùng nếu để khô sẽ rất khó vệ sinh.

Lượng tinh dịch heo xuất bình quân khoảng 250 ml so với các loại gia súc khác lớn hơn rất nhiều. Thành phần tinh dịch đa số là chất đạm, nên trong khẩu phần ăn phải cung cấp nhiều chất đạm. Mật độ khai thác ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng tinh trùng, mật độ khai thác thích hợp là 5 ~ 6 ngày/ lần.

Khi lấy tinh cần lưu ý một số điều sau:

1. Khi di chuyển heo đực và lúc heo lên giá tránh gây kích động, chú ý các biện pháp an toàn lao động
2. Các dụng cụ dùng khi lấy tinh cần tiêu độc, tránh bụi rơi vào
3. Vệ sinh sạch sẽ khu vực bao quy đầu, cạo lông khu vực này
4. Chú ý không gây thương tích cho dương vật heo
5. Trường hợp sử dụng âm đạo giả chỉ sử dụng một lần
6. Duy trì nhiệt độ và độ sáng thích hợp cho khu vực lấy tinh
7. Mỗi lần lấy tinh cần lấy đến khi heo xuất tinh hoàn toàn

Gần đây xuất hiện các máy lấy tinh tự động nhằm nâng cao hiệu quả và vệ sinh khi lấy tinh. Tuy nhiên, công việc của người kỹ thuật cũng rất quan trọng, vì thế ta cần phải nắm vững lý thuyết và thành thạo trong thực hành nhằm sử dụng các dụng cụ một cách chính xác.

Biên dịch: Heo Team

Theo Pig & Pork