*Cần có trọng tài

Chỉ cần giảm đi "một li một lai" trong đánh giá chữ đường khi mua mía nguyên liệu, NM lời bạc tỷ, còn nông dân thì chỉ biết khóc ròng mà không biết đi tìm Bao Công ở đâu?

Cần có cơ quan kiểm định chữ đường độc lập

Theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia chất lượng mía nguyên liệu do Bộ NN-PTNT ban hành năm 2012, chữ đường ở mía nguyên liệu phải đạt từ 9 CCS trở lên. Việc lấy mẫu nước mía để xác định chữ đường phải thực hiện theo nguyên tắc công khai để chủ bán mía khi có yêu cầu có thể kiểm tra, giám sát và công nhận mẫu đã lấy đúng là thuộc lô hàng của mình.

Việc lấy mẫu có thể thực hiện theo một trong 4 phương pháp: Lấy mẫu từ nước mía đầu; lấy mẫu bằng phương pháp khoan; lấy mẫu bằng phương pháp rút xác suất; lấy mẫu tại ruộng. Cả 4 phương pháp lấy mẫu nói trên đều có hướng dẫn cụ thể, rõ ràng cách lấy mẫu như thế nào, xử lý mẫu ra sao ...Tuy nhiên, quá trình kiểm tra chữ đường do nhà máy đường thực hiện, và chỉ họ biết, nông dân không thể giám sát được. Nông dân chỉ biết chữ đường của mình khi có thông báo của nhà máy. Số liệu đó có đúng với thực tế kiểm tra hay không thì chỉ có nhà máy nắm rõ.

Đây chính là mối ngờ vực lớn và dai dẳng trong nhiều năm qua của nông dân trồng mía đối với các nhà máy đường. Ông Nguyễn Hải, Tổng thư ký Hiệp hội Mía đường Việt Nam, cũng thừa nhận rằng, với cách kiểm tra chữ đường như hiện nay, nông dân không thể nào không nghi ngờ sự trung thực trong thông báo về chữ đường của nhà máy.

Không chỉ nông dân, cũng có những bộ phận trong các nhà máy đường không hài lòng với cách kiểm tra chữ đường hiện nay. Cựu trưởng phòng nguyên liệu của một nhà máy đường (xin không nêu tên), phàn nàn: ˝Chữ đường thật sự của một lô mía nguyên liệu, chỉ có ông giám đốc nhà máy và trưởng phòng KCS biết. Nhưng vì là trưởng phòng nguyên liệu nên tôi thường phải hứng chịu những lời phàn nàn, trách cứ, nghi ngờ của nông dân khi họ không thỏa mãn, đồng ý với chữ đường mà nhà máy công bố”.

Chính vì vậy, từ nhiều năm nay, đã có nhiều nông dân, nhà khoa học, nhà quản lý lên tiếng yêu cầu cần có cơ quan độc lập kiểm tra chữ đường để đảm bảo sự khách quan, công bằng, không gây thiệt thòi cho người trồng mía. Theo ông Nguyễn Hải, Hiệp hội Mía đường Việt Nam cũng rất ủng hộ yêu cầu trên và đã nhiều lần kiến nghị các Bộ, ngành liên quan về việc phải có cơ quan kiểm định độc lập về chữ đường.

Cũng theo ông Hải, những khi có kiến nghị về việc thành lập cơ quan độc lập kiểm định chữ đường, lại xuất hiện những ý kiến tỏ ra nghi ngờ về cơ quan kiểm định độc lập như cơ quan đó có cho ra kết quả đúng hay không, ai sẽ chịu chi phí kiểm định chữ đường ở cơ quan kiểm định độc lập, cơ quan độc lập có đủ nhân lực có trình độ để thực hiện kiểm định ...

Ông Hải nói đó không phải là những vấn đề đáng ngại. Bởi nếu bây giờ Nhà nước cho phép thành lập những cơ quan kiểm định độc lập, để xây dựng uy tín và tạo niềm tin cho nhà máy, nông dân trồng mía, chắc chắn các nhà đầu tư cơ quan kiểm định độc lập sẽ phải mua sắm, trang bị những thiết bị, máy móc mới, hiện đại, thậm chí còn hiện đại hơn cả máy móc, thiết bị đang có ở nhiều nhà máy hiện nay.

Vì vậy, kết quả kiểm định của họ có thể tin tưởng được. Cơ quan kiểm định độc lập phải chịu trách nhiệm về kết quả kiểm định mà họ công bố trước pháp luật và dư luận xã hội, phải giữ uy tín của bản thân, cho nên họ phải làm việc một cách nghiêm túc, đảm bảo cho ra kết quả khách quan, trung thực.

Còn chi phí cho việc kiểm định độc lập không nên chỉ nông dân chịu hay chỉ nhà máy chịu. Bởi khi chỉ một bên chịu chi phí, sẽ khó đảm bảo được rằng bên đó không tìm cách để chi phối kết quả kiểm định sao cho phần lợi nghiêng về phía mình. Do đó, cả nông dân lẫn nhà máy đều phải chịu chi phí này.

Khi ấy, cả 2 bên bán và mua mía đều có quyền như nhau trong việc kiểm soát, giám sát quá trình kiểm định chữ đường. Còn về đội ngũ kỹ thuật viên làm việc cho các cơ quan kiểm định độc lập, thì cũng không có gì khó, bởi hoàn toàn có thể đào tạo được hoặc tuyển mộ từ chính đội ngũ kỹ thuật viên hiện có tại các nhà máy.