Theo báo cáo của Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), năm 2016 ngành điều Việt Nam xuất khẩu trên 3 tỷ USD, bao gồm khoảng 2,85 tỷ USD xuất khẩu điều nhân, còn lại là các sản phẩm phụ của điều. Đây là năm thứ 11 liên tiếp ngành điều Việt Nam giữ vị trí hàng đầu thế giới về xuất khẩu điều nhân, tiếp tục duy trì thị phần trên 50% tổng giá trị thương mại nhân điều toàn cầu (khoảng 5,5 tỷ USD).

Liên minh châu Âu (EU) là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam. Năm 2016, xuất khẩu điều nhân của Việt Nam vào thị trường EU đạt hơn 94.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu gần 766 triệu USD, chiếm gần 27% thị phần xuất khẩu của Việt Nam.

Kết thúc quý I/2017, Việt Nam đã xuất khẩu 55.739 tấn điều nhân, trong đó, thị trường EU là 29.252 tấn (chiếm hơn 52%). Theo nhận định của các chuyên gia, EU là thị trường lớn, chiến lược, không thể thiếu được đối với ngành sản xuất, kinh doanh xuất khẩu điều Việt Nam, nhất là trong bối cảnh Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) sẽ có hiệu lực trong thời gian tới.

Thị trường tiềm năng nhưng khó tính

Mặc dù, xuất khẩu điều vào thị trường EU liên tục tăng, nhưng ông Phạm Minh Trí, chuyên gia dự án EU-Mutrap cho rằng, thách thức với các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu điều là tiêu chuẩn an toàn thực phẩm của EU khá cao. Các DN cũng đối mặt với nguy cơ không đáp ứng nguồn gốc xuất xứ thuần túy của EU do Việt Nam đang nhập khẩu nhiều nguyên liệu điều thô từ châu Phi (Bờ biển Ngà, Nigeria, Ghana). Bên cạnh đó, thời gian qua, vẫn còn tồn tại hiện tượng một số lô hàng vào EU có tình trạng sâu mọt, tạp chất gây ảnh hưởng đến uy tín của DN…

Chia sẻ về kinh nghiệm xuất khẩu sang thị trường EU, ông Cao Thúc Uy, Giám đốc Công ty TNHH Cao Phát cho biết, EU là thị trường khó tính, đòi hỏi DN phải có đầy đủ các giấy chứng nhận về tiêu chuẩn như BRC, FSSC 22000, ISO 22000… nhưng thanh toán lại chậm.

“Trong quá trình xuất khẩu, 11 triệu hạt điều chỉ 1 con sâu cũng bị trừ tiền. Bên cạnh đó, trong năm có ít nhất 3, 4 khách hàng đến tận nhà máy kiểm tra “từng li, từng tí, từng sản phẩm một” mặc dù DN đã có chứng nhận BRC” ông Uy nói.

Mặc dù là thị trường khó tính, nhưng theo ông Uy, thị trường EU còn nhiều dư địa phát triển. Tại thị trường này, thói quen ăn hạt rất lớn, nhiều người châu Âu tăng cường ăn hạt để giảm béo phì.

Theo thống kê của Vinacas, sản lượng và thị phần của châu Âu tăng dần qua các năm, từ hơn 64.000 tấn (tỉ lệ 22,52%) năm 2014 lên hơn 94.000 tấn (tỉ lệ 27%) năm 2016. Trong đó, Hà Lan và Đức là trung tâm giao thương chính của điều nhân, cửa ngõ để đi vào EU.

Mấu chốt là chất lượng và uy tín

Từ thực thế xuất khẩu của DN mình, ông Tạ Quang Huyên, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Sơn I, (Bình Phước), một DN xuất khẩu lớn trong ngành cho hay, yếu tố quan trọng để các DN điều xuất khẩu được vào thị trường khó tính EU là bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Theo đó DN cần đáp ứng được các tiêu chuẩn như ISO 22000, FSSC 22000, BRC… Bên cạnh đó, DN cần phải giữ được uy tín, giao hàng đúng hẹn theo hợp đồng cũng như đáp ứng được các đơn hàng mà đối tác yêu cầu. “Khi đáp ứng được các yêu cầu trên, các DN châu Âu sẵn sàng trả giá cao hơn so với mức giá thông thường”, ông Huyên cho biết.

Cùng với đó, ông Đặng Hoàng Giang, Tổng Thư ký Vinacas cho rằng, để tăng cường xuất khẩu điều vào thị trường EU, các DN cần tìm hiểu kỹ thông tin, đối tác thông qua các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp như cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài; hiểu văn hóa địa phương và cách ứng xử trong giao dịch đàm phán với các DN EU. Tăng cường nhận diện hình ảnh, quảng bá sản phẩm bằng tiếp cận các cơ hội xúc tiến thương mại như hội chợ, triển lãm, hội nghị giao thương... DN phải tạo niềm tin, uy tín trong thương mại và tích cực xử lý những vấn đề khi có phát sinh.

Trong tháng 7 tới đây, Vinacas sẽ giới thiệu hoạt động xúc tiến thương mại quốc gia tại thị trường châu Âu ở các nước Hà Lan, Đức và Bỉ.

Theo ông Nguyễn Đức Thanh, Chủ tịch Vinacas, hiện nay, xu hướng người tiêu dùng trên thế giới là sử dụng điều organic (hữu cơ) và giá điều organic cao hơn 60% so với điều thường. Các DN trong nước cần hướng tới sản xuất điều sạch theo hướng hữu cơ. Muốn vậy, các DN phải có vùng nguyên liệu, do đó, DN cần tích cực chủ động liên kết với nông dân để xây dựng vùng nguyên liệu.