Giá cá tra đang tăng mạnh, khiến người nuôi cá phấn khởi, nhưng các DN chế biến, xuất khẩu lại đăng gặp khó khăn khi thực hiện các đơn hàng đã ký từ trước. 

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP), trong tuần đầu tháng 4/2017, giá cá tra nguyên liệu tại Đồng bằng sông Cửu Long đột nhiên tăng mạnh lên mức 25.500 - 27.000 đồng/kg, thậm chí có nhà máy phải mua cá từ 27.500 - 28.000 đồng/kg. Với những đơn hàng đã ký, nhiều DN nhỏ đang bị lỗ nặng hoặc không thể sản xuất tiếp. Với những đơn hàng tiếp theo, các DN rất khó để đàm phán nâng giá bán…

Hai tháng đầu năm 2017, xuất khẩu cá tra đạt 228,8 triệu USD, giảm 3,6% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, XK đi Mỹ giảm đến 34,7%; EU giảm 19,2%; ASEAN giảm 17,9%; Colombia giảm 26,7%; Ảrập Xêut giảm 0,3% so với cùng kỳ năm 2016. Sự sụt giảm XK cá tra sang thị trường Mỹ và đà tăng trưởng mạnh mẽ sang Trung Quốc - Hồng Kông khiến Trung Quốc - Hồng Kông vươn lên là thị trường XK hàng đầu của DN XK cá tra Việt Nam, chiếm 17,2% tổng giá trị cá tra XK.

Sự thiếu hụt con giống ngay từ đầu năm do bất lợi của thời tiết, cộng với sự sụt giảm diện tích nuôi, sản lượng thu hoạch từ năm trước và nhu cầu gia tăng NK tại thị trường Trung Quốc - Hồng Kông đã đẩy giá cá tra tăng dần và lên ngưỡng cao nhất tại tuần đầu tháng 4/2017. Đây là mức giá cao nhất kể từ năm 2010 đến nay.

Theo nhận định của một số DN XK cá tra lớn, giá cá nguyên liệu có thể nhích lên cao hơn trong những tháng tới, tuy nhiên không quá cao và đột ngột. Thị trường NK khó có thể thích ứng hay chấp nhận nếu giá cá tăng quá nhanh và trong vài tháng tới lượng cá mới sẽ bù đắp cho sự thiếu hụt này.

Ông Dương Ngọc Minh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Hùng Vương, một trong những đơn vị chế biến xuất khẩu cá tra lớn nhất cả nước, cho rằng, nguyên nhân là do nhu cầu tiêu thụ của thị trường đang ở mức cao, đặc biệt là thị trường Trung Quốc, trong khi nguồn cung cấp nguyên liệu hiện nay rất hạn chế. Cụ thể, giá cá tra nguyên liệu đã chạm ngưỡng 27.000 đồng/kg, mức giá cao kỷ lục trong hơn 10 năm qua và có thể duy trì thêm một thời gian nữa. Giá cá tăng cao trong khi nguồn cung hạn chế đã tăng áp lực không nhỏ lên nhà máy chế biến xuất khẩu.

Còn theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, những vụ nuôi thua lỗ kéo dài trong năm 2016 đã khiến nhiều hộ nuôi cá tra phải treo ao, trong khi đó các doanh nghiệp lại tăng cường thu mua để phục vụ các đơn hàng xuất khẩu dẫn đến nguồn cung cá tra trở nên khan hiếm. Với mức giá cá cao như hiện nay, người nuôi có lãi từ 500 đến 2.000 đồng/kg. 

Trước tình hình đó, nhiều người nuôi tiếp tục đầu tư trở lại khiến giá cá tra giống tăng khoảng 1,5 - 2 lần so với cùng thời điểm này năm ngoái. Sản lượng thu hoạch cá tra 3 tháng đầu năm 2017 ước đạt 247,6 nghìn tấn, tăng 1,5% so với cùng kỳ năm 2016.

Giá cá nguyên liệu tăng cũng khiến cho giá xuất khẩu cá tra không ngừng tăng. Theo thống kê của VASEP, giá cá tra bán ra tại thị trường châu Á trong tháng 2 đã ở mức trung bình là 2,7 USD/kg và dự báo tiếp tục tăng trong tháng 4, dự kiến dao động ở mức 2,8 - 3 USD/kg. Trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu nguyên liệu cá tra của thị trường Trung Quốc được dự báo sẽ tiếp tục tăng cao trong thời gian tới.

Một số DN khác cho biết, một lý do khác, trong năm 2016, nhiều hộ nuôi ồ ạt bắt cá loại 700 - 750gr/con để bán cho các nhà máy chế biến cá tra xẻ bướm cho thị trường Trung Quốc khiến cho sản lượng cá bị hụt. Hiện nay, với những đơn hàng cá tra đã ký trước thời điểm giá cá tăng, nhiều DN không chủ động được vùng nuôi bị lỗ nặng. Với những đơn hàng sắp tới, các DN nhận định, khách hàng tại thị trường Trung Quốc - Hồng Kông và Mỹ có thể chấp nhận với mức giá bán cao hơn nhưng với những thị trường lớn khác như: EU, Mexico, Colombia hay ASEAN rất khó đạt được thỏa thuận. 

Theo nhận định của các DN, nếu từ cuối tháng 8, đầu tháng 9/2017, XK cá tra sang Mỹ gặp thêm khó khăn từ chương trình thanh tra cá da trơn bên thuế chống bán phá cao thì XK cá tra nhiều khả năng giảm mạnh hơn nữa.

Hiện nay, giá cá tra trung bình tại một số thị trường lớn đã tăng từ 10 đến 15% so với trước. Dự báo có thể tăng lên mức từ 2,75 đến 3 USD/kg. Thị trường Trung Quốc vốn ưa chuộng sản phẩm cá chép và trắm cỏ nay đã chuyển sang cá tra Việt Nam không xương. Do đó, nhu cầu tiêu thụ sẽ vẫn tiếp tục tăng cao trong thời gian tới. Một số DN XK cá tra lớn sang Trung Quốc cho rằng, đây là thị trường phản ứng rất nhanh về giá và khách hàng chấp nhận cả sản phẩm với giá cao hơn tuy nhiên có nhiều rủi ro trong thanh toán.

Với những DN đang tự chủ vùng nuôi, ảnh hưởng của việc tăng giá cá nguyên liệu lên mức đỉnh không nhiều nhưng với các DN đang phải thu mua phần lớn cá nguyên liệu bên ngoài đang gặp nhiều khó khăn. Giá cá XK tăng được cho là một tín hiệu tốt, tuy nhiên, trong bối cảnh như hiện nay khi một số thị trường không phản ứng kịp thì một số DN không còn cách nào khác ngoài việc ngừng sản xuất bởi việc chuyển hướng thị trường ngay trong giai đoạn này không dễ.