Muốn XK, phải không dính 5 loại bệnh

Theo Cục Quản lí Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (Nafiqad, Bộ NN-PTNT), ngày 16/2/2017, cơ quan này đã nhận được văn bản về việc Bộ Thủy sản và Hải dương Hàn Quốc đã có thông báo gửi lên Ủy ban về các Biện pháp Vệ sinh ATTP và kiểm dịch động thực vật (gọi tắt là Ủy ban SPS) của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) dự thảo quy định mới về kiểm dịch thủy sản NK. Quyết định mới của Hàn Quốc sẽ có hiệu lực kể từ ngày 1/4/2017.

XK lại đối mặt khó khăn mới ở thị trường chủ lực Hàn Quốc

Theo quy định mới của Hàn Quốc, các mặt hàng tôm ướp lạnh, tôm đông lạnh (trừ tôm đã qua chế biến xử lí nhiệt) và các loại thủy sản sống khai thác tự nhiên XK sang nước này trước khi thông quan sẽ bắt buộc phải thực hiện lấy mẫu kiểm dịch với tần suất giám sát 10% tổng số lô hàng NK.

Năm loại bệnh trên các đối tượng sản phẩm tôm sú, tôm thẻ chân trắng sẽ bị Hàn Quốc lấy mẫu kiểm tra bao gồm: Bệnh đốm trắng (WSD); Taura (TS); đầu vàng (YHD); hoại tử dưới vỏ và cơ quan tạo máu (IHHN); bệnh hoại tử cơ (IMN). Quy định mới của phía Hàn Quốc chỉ yêu cầu trên sản phẩm tôm NK phải không bị dương tính với 5 loại bệnh trên, không bắt buộc kiểm tra, giám sát dịch bệnh ở cơ sở nuôi tại Việt Nam.

Hiện nay, XK thủy sản nói chung và tôm nói riêng của Việt Nam sang Hàn Quốc đang được thực hiện theo Thỏa thuận hợp tác về ATTP và Kiểm dịch thủy sản giữa Nafiqad và Cục Quản lí Chất lượng thủy sản Hàn Quốc (NFQS).

Bên cạnh đó, Bộ ATTP và Dược phẩm Hàn Quốc cũng đã chỉ định 6 phòng kiểm nghiệm của Nafiqad là các phòng kiểm nghiệm nước ngoài để kiểm tra các lô hàng thủy sản (bao gồm sản phẩm tôm) của Việt Nam XK vào Hàn Quốc.

Theo đó, các DN của Việt Nam khi XK các sản phẩm tôm vào thị trường này chỉ phải kiểm nghiệm và có giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP. Như vậy theo quy định mới của Hàn Quốc, kể từ ngày 1/4/2017, để XK tôm vào nước này, ngoài giấy chứng nhận về ATTP, các DN của Việt Nam sẽ phải có thêm giấy chứng nhận kiểm dịch thủy sản (do phía Việt Nam cấp), đồng thời sẽ phải chịu lấy mẫu giám sát đối với 5 loại bệnh trên tôm với tần suất 10%. Các lô hàng khi kiểm tra bị dính 5 loại bệnh theo quy định của Hàn Quốc sẽ buộc phải tái xuất, các DN xuất khẩu chịu hoàn toàn chi phí cho việc tái xuất này.

Khó thay đổi quyết định của Hàn Quốc

Với đặc thù nuôi tôm theo diện quảng canh, bán thâm canh của Việt Nam hiện rất lớn, việc phải kiểm soát đồng thời 5 loại bệnh để đảm bảo tôm XK không bị nhiễm mầm bệnh theo quy định mới của Hàn Quốc là điều thực sự hóc búa.

Trong khi đó, các sản phẩm tôm đông lạnh (thuộc diện kiểm dịch mới của Hàn Quốc) đang là sản phẩm chủ lực của Việt Nam, việc thay đổi chủng loại sản phẩm sang tôm chế biến (có xử lí nhiệt) để thoát khỏi diện bị kiểm dịch cũng là điều không thể.

Theo Hiệp hội Chế biến và XK Thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2016, Hàn Quốc đang là quốc gia NK tôm lớn thứ 5 của Việt Nam, với kim ngạch khoảng 300 triệu USD (chiếm gần 50% tổng giá trị XK thủy sản của Việt Nam vào nước này). Vì vậy có thể nói, quy định mới của Hàn Quốc sẽ là “hòn đá tảng” mà các DN xuất khẩu tôm của Việt Nam sẽ phải đối mặt.

Theo đại diện Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ NN-PTNT), qua rà soát việc ban hành quy định mới về kiểm dịch đối với sản phẩm tôm NK của Hàn Quốc cho thấy, nước này đã thực hiện đúng quy trình theo quy định của thành viên WTO, bao gồm cả việc thông báo lên Ủy ban SPS cũng như tiếp nhận các ý kiến phản hồi của các quốc gia thành viên WTO, trong đó có Việt Nam.

SX tôm theo chuỗi an toàn dịch bệnh đang là yêu cầu cấp bách để tránh các rào cản ngày càng gắt gao

Tuy nhiên đến nay, do quy định của phía Hàn Quốc đã được ban hành (vào ngày 8/2/2017), vì vậy, khả năng đàm phán để tác động vào việc thay đổi quy định mới của nước này về kiểm dịch đối với tôm NK từ Việt Nam cũng như khả năng tạm hoãn hay kéo dài thời gian chuyển tiếp trước khi thực hiện quy định này là gần như không thể.

Mặc dù vậy, các cơ quan hữu quan của Bộ NN-PTNT cũng đang nỗ lực tìm các giải pháp “còn nước còn tát” có thể nhất để XK tôm sang thị trường này không bị ảnh hưởng quá nặng nề trong thời gian tới.

Theo Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Vũ Văn Tám, trong thời gian sớm nhất, Bộ NN-PTNT cùng VASEP sẽ chính thức làm việc với Đại sứ quán Hàn Quốc tại Việt Nam để thảo luận, tìm các phương án tháo gỡ khó khăn cho XK tôm của Việt Nam sang Hàn Quốc.

Theo đó, Bộ NN-PTNT giao các đơn vị như Nafiqad, Cục Thú y, Tổng cục Thủy sản… gấp rút rà soát, tìm hiểu lí do tại sao Hàn Quốc lại cùng lúc đưa ra yêu cầu kiểm dịch đối với 5 loại bệnh trên tôm, trong khi nguy cơ lây lan các loại dịch bệnh vào nước này là rất thấp, nhất là tôm đông lạnh XK là để dùng làm thực phẩm nên nguy cơ càng thấp. Đồng thời, nghiên cứu về mức độ, tần suất kiểm soát có quá mức hay không?

Bên cạnh đó, sẽ kiến nghị phía Hàn Quốc nghiên cứu cho phép gia hạn thêm thời gian chuyển tiếp đối với Việt Nam trước khi thực hiện quy định mới. Về giải pháp lâu dài, hiện nay không chỉ Hàn Quốc mà sẽ ngày càng có nhiều quốc gia đưa ra quy định về kiểm dịch đối với thủy sản XK, vì vậy giải pháp củng cố vùng nuôi trong nước, xây dựng các chuỗi SX tôm an toàn dịch bệnh vẫn phải là giải pháp căn cơ, bền vững nhất cho ngành tôm Việt Nam.

Thứ trưởng Vũ Văn Tám chỉ đạo ngay trung tuần tháng 3/2017, Bộ NN-PTNT sẽ tổ chức hội nghị lớn để bàn giải pháp đẩy nhanh nuôi tôm theo chuỗi an toàn dịch bệnh. Được biết, phía Hàn Quốc hiện cũng cho phép miễn việc kiểm dịch thông quan đối với tôm NK nếu như nguồn gốc tôm được SX theo quy trình an toàn dịch bệnh, có sự kiểm tra cấp chứng nhận và giám sát của nước này.